Một lát sau, Lạc Quan Lâm khẽ cúi đầu: “Đại nhân đã tính toán kỹ lưỡng từ lâu, là ta đã suy nghĩ quá nhiều.”
“Không, sự lo lắng của tiên sinh liên quan đến điểm mấu chốt, cũng nhắc nhở ta rằng không thể lơ là một chút nào,” Thường Tuế Ninh thành thật nói, “Dù cho có xây dựng xưởng quan doanh, có thể sử dụng những thợ thủ công nắm giữ kỹ nghệ mới nhất, nhưng nguy cơ mà chúng ta vừa thảo luận vẫn còn, chỉ là từ bảy phần giảm xuống còn ba bốn phần thôi.”
Lạc Quan Lâm cũng đồng ý bằng giọng điệu chân thành: “Nếu chỉ còn ba bốn phần, thì mạo hiểm này cũng rất đáng để thử.”
Nếu có thêm những biện pháp phù hợp, ba bốn phần rủi ro này thậm chí có thể tiếp tục giảm dần.
Điều quan trọng nhất chính là, như nàng vừa nói, hiện tại Đại Thịnh rất cần mạo hiểm này — “da còn, lông mới bám” phải chăng?
Huống hồ, dù nàng đã xây dựng Thủ Công Quán, nhưng cũng lập ra Nông Học Quán.
Là người đứng đầu của Giang Đô, thái độ của nàng sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến lòng dân.
Sự tồn tại của Nông Học Quán thể hiện rõ rằng nàng vẫn coi trọng nông nghiệp.
Vương Nhạc cũng nhận ra điều này, đột nhiên hiểu rõ câu nói hôm qua của Lạc Quan Lâm rằng “mọi hành động của nàng đều có tính toán.”
“Hiện giờ có thể thấy, điều đại nhân mong muốn là, trong khi Giang Đô phát triển mạnh mẽ, các ngành nghề vẫn giữ được bản sắc của mình,” Lạc Quan Lâm đã an tâm hơn nhiều, nói, “Đại nhân có tấm lòng này và đã sắp xếp trước, quả thật là không gì tốt hơn.
Có tâm làm việc thì sẽ cân bằng được tình thế tốt hơn.”
Cuối cùng, y bất ngờ nói: “Đại nhân tuy tuổi trẻ, hành sự táo bạo, nhưng vẫn biết cân nhắc lợi hại lâu dài… thật đáng quý.”
Sự cân bằng này, hầu hết mọi người không thể nắm được, y tự nhận mình cũng không có năng lực đó, nhưng nàng lại làm rất tốt… đây có phải là thiên phú?
Nhưng tại sao thiên phú này lại rơi vào một nữ nhân ngoại tộc?
Trong lòng Lạc Quan Lâm bỗng dâng lên một nỗi buồn man mác khó tả.
Thường Tuế Ninh lộ vẻ ngạc nhiên: “Tiên sinh đang khen ta thông minh sao?”
Lạc Quan Lâm không chút biến sắc, nói: “…
Đại nhân vốn thông minh, đây là điều ai cũng biết.”
“Nhưng tiên sinh hiếm khi khen ta,” Thường Tuế Ninh tự tin gật đầu, “Được tiên sinh công nhận, cho thấy ta quả thật có chút thông minh.”
Nàng nói xong, đột nhiên nghĩ đến điều gì đó, cười nhẹ: “Ta cũng cảm thấy gần đây dường như thông minh hơn, có lẽ lời chúc kia thật linh nghiệm.”
Vương Nhạc nhân cơ hội hỏi: “Lời chúc mà đại nhân nói đến là…?”
Thường Tuế Ninh ánh mắt rạng ngời: “Ta có một người bạn thân, trước lễ Thất Tịch đã viết thư chúc ta khỏe mạnh và thông minh.”
Vương Nhạc hơi sửng sốt, rồi bật cười.
Còn Lạc Quan Lâm cảm thấy vị bằng hữu mà Thường Tuế Ninh nhắc tới cũng là một kẻ kỳ lạ — người nào lại suy nghĩ kỳ quặc đến mức cảm thấy nàng vẫn chưa đủ mưu trí?
Vương Nhạc nhân dịp này trêu chọc vài câu, còn Lạc Quan Lâm thì không tiếp lời, y luôn nhắc nhở bản thân rằng trong ba năm qua, y chỉ làm những việc cần làm, tuyệt đối không để tình cảm chi phối với vị chủ công tạm thời này.
Vì thế, Lạc Quan Lâm nhanh chóng chuyển chủ đề trở lại công việc: “Đại nhân vừa nhắc tới xưởng quan doanh, dự định là sẽ để những người thợ từ Vô Nhị Viện học thành vào xưởng làm việc, vậy đại nhân có định để họ làm việc theo hình thức phục dịch không?”
Từ trước đến nay, thợ làm việc trong xưởng quan doanh thường là những người bị chính quyền bắt đi lao dịch, nghĩa là làm việc không được trả công và mang tính cưỡng ép.
Nhưng sau chiến tranh, Giang Đô khó khăn, và trước đây Thường Tuế Ninh cũng đã đề xuất giảm nhẹ lao dịch cho dân thường.
Thường Tuế Ninh nói: “Sẽ trưng dụng một số người phục dịch, nhưng chỉ giới hạn trong những tù binh mà ta đã mang về từ Biện Thủy.
Ta sẽ cho người chọn lựa những người phù hợp để làm việc trong xưởng.”
Trước đây, nàng đã bảo toàn tám vạn tù binh, mang về Giang Đô.
Hiện nay, hầu hết đều đang phục dịch tại các nơi khác, đợi hết thời hạn phục dịch hoặc gặp đại xá thì sẽ được trả về nguyên quán.
“Còn những thợ từ Vô Nhị Viện học thành, ta sẽ trả công cho họ dựa trên mức lương của thợ trên thị trường, thậm chí còn ưu đãi hơn,” Thường Tuế Ninh nói, “Nhưng đồng thời, cũng sẽ có một số ràng buộc.
Những ai học thành từ Vô Nhị Viện, ít nhất phải làm việc trong xưởng ba năm.
Những người nắm giữ kỹ thuật bí mật sẽ được ưu đãi nhiều hơn, có thể được phong chính chức, cho phép truyền đời, nhưng các ràng buộc cũng nghiêm ngặt hơn, để tránh việc kỹ thuật bị tiết lộ.”
Ví dụ như ở lò luyện và xưởng đóng tàu, kỹ thuật chế tạo liên quan rất lớn, cần phải bảo mật tuyệt đối.
Nếu thành công, kết quả có thể được phổ biến sử dụng, nàng sẽ không để Giang Đô giữ độc quyền, mà sẽ chia sẻ với triều đình và các châu khác, nhưng có những thứ chỉ được lưu truyền trong chính phủ, tuyệt đối không để lộ ra ngoài dân gian, tránh lọt vào tay những kẻ có dã tâm hoặc dị tộc.
Lạc Quan Lâm gật đầu, y vừa lo ngại rằng nếu xưởng quan doanh của nàng cũng áp dụng cách thức lao dịch đối với dân thường, thì phương thức cưỡng ép này có thể dẫn đến mâu thuẫn giai cấp mới giữa quan và dân.
Nếu như vậy, chẳng khác nào từ một cực đoan bước sang một cực đoan khác.
Nàng sẵn lòng ưu đãi thợ thủ công, lại cân bằng giữa khắt khe và khoan dung, như thế là rất tốt rồi.
Nói đến ràng buộc “để dùng cho mình”, Vương Nhạc không khỏi thắc mắc: “Nếu vậy, học trò của Văn Học Quán và Toán Học Quán, sau này liệu cũng cần có những ràng buộc nhất định, để họ ở lại phục vụ cho Giang Đô chứ?”
Nếu thật sự như vậy, Vương Nhạc cảm thấy cũng hợp lý.
Dù sao Vô Nhị Viện là do đích thân đại nhân phủ Thứ Sử bỏ tiền túi xây dựng, những sách quý cũng đều dốc sức dạy cho, nếu nhân tài bồi dưỡng ra không dùng cho mình, chẳng phải là đổ công vô ích?
Nếu theo lời Quan Lâm rằng đại nhân hành sự đều có tính toán, thì ràng buộc văn nhân một cách hợp lý là điều tất yếu.
Chỉ có điều, tính cách và giá trị của văn nhân khác với thợ thủ công, việc ràng buộc này cần được cân nhắc cẩn thận.
Khi Vương Nhạc còn đang suy nghĩ, thiếu nữ nhẹ nhàng nói: “Văn Học Quán và Toán Học Quán, ta không có ý định ràng buộc họ.”
Vương Nhạc không khỏi ngạc nhiên, một lát sau mới hỏi: “Vậy nếu sau khi họ học thành, lại đi nơi khác thì sao?”
Thường Tuế Ninh bình thản đáp: “Văn nhân phần lớn coi trọng tín nghĩa và tình nghĩa thầy trò.
Nếu điều kiện cho phép, và ta không quá kém cỏi, ta tin rằng nhiều người sẽ tự nguyện ở lại Giang Đô.”
“Đại nhân nói không sai, nhưng vẫn có người sẽ mang dã tâm, và tài lợi dễ làm động lòng người…” Vương Nhạc đáp, “Nếu đại nhân không đưa ra ràng buộc, chắc chắn sẽ có người đi theo kẻ khác.”
“Vậy thì để họ đi,” Thường Tuế Ninh thản nhiên nói, “Dù mười người chỉ có ba người ở lại phục vụ ta, những người còn lại tản mác khắp nơi, ta cũng đã giành được lợi thế lớn rồi.”
Nàng tiếp tục: “Văn đạo khác với các lĩnh vực khác, văn khí như nước, chỉ khi chảy đi mới có thể dung hợp và thông suốt, ban mưa lành cho khắp thiên hạ.
Họ dù tạm thời không thể phục vụ ‘cái tôi nhỏ bé’, nhưng cuối cùng sẽ phục vụ ‘cái tôi lớn’.
Vậy tại sao không để họ tự mình quyết định nơi đến?”
Đối diện với ánh mắt nhẹ nhàng chứa đựng ý cười ấy, nghe xong những lời này, Vương Nhạc bỗng sững sờ.
Mỗi người sẽ bị đánh động bởi những điều khác nhau, đôi khi chính bản thân họ cũng không biết điều gì sẽ chạm đến mình, cho đến khi sự xúc động ấy xuất hiện một cách rất ngẫu nhiên —
Lúc này, cách nàng phân biệt “cái tôi nhỏ” và “cái tôi lớn” đã ngoài dự liệu của Vương Nhạc.
Cảm giác này giống như hắn vô tình mở một cánh cửa, thấy một nơi tiên cảnh Đào Nguyên, đang ngạc nhiên vui mừng, theo hướng bóng dáng và chỉ tay của nàng nhìn ra, lại thấy bên ngoài Đào Nguyên là một dải núi non, sông hồ rộng lớn và hùng vĩ hơn.
Vương Nhạc cảm thấy mình nên nói gì đó, nhân cơ hội tán dương nàng, nhưng không hiểu sao hắn lại chìm trong sự bàng hoàng, không thốt nên lời.
Có thủ đoạn, có tầm nhìn, có trí tuệ, có chí bảo vệ quốc gia, lại có lòng an dân, nhưng không hề tự mãn…
Đáng quý hơn, nàng còn rất trẻ…
Đã như vậy ở hiện tại, tương lai càng không thể lường trước!
Dù mang thân nữ nhi, nhưng xuất sắc đến vậy, còn gì để chỉ trích chứ?
Đây chẳng phải chính là vị minh chủ mà hắn từng mơ gặp sao?
Nằm nửa đời, cuối cùng cũng gặp minh chủ!
Vương Nhạc thậm chí cảm thấy khóe mắt mình nóng lên.
Nếu đại nhân có thể giữ vững hiện trạng, đầu óc không bị lung lạc, tâm can không đổi…
Một chủ công như vậy, đừng nói là ba năm, dù là ba mươi năm, hay cả ba đời, hắn cũng nguyện theo chân!
Hắn khác với Lạc Quan Lâm, một khi Vương Nhạc đã chọn chủ công, nhất định sẽ trung thành một đời!
Dù nói rằng sợ phải lựa chọn mới cũng là một lý do…
Nhưng tình cảm sôi trào và sự kính phục lúc này tuyệt đối không phải giả dối!
Có một khoảng lặng ngắn ngủi, Vương Nhạc không nghe rõ Thường Tuế Ninh tiếp tục nói gì nữa.
“…
Dù là Vô Nhị Viện hay bốn đại xưởng, các chi tiết còn lại đều cần dần dần hoàn thiện.”
Thường Tuế Ninh vừa nói vừa đứng dậy, hướng về phía Vương Nhạc và Lạc Quan Lâm: “Những gì ta làm chẳng qua là chọn đường, nhưng trên đường đi, ắt sẽ gặp chông gai và sói dữ, chỉ dựa vào một mình ta thì chẳng thể tiến xa —”
Thiếu nữ khẽ nâng tay, tay áo quan bào màu hồng thẫm rủ xuống trước ngực, chỉ còn thấy đôi mắt đen tuyền sáng rực.
Nàng cúi mình hành lễ với Vương Nhạc và Lạc Quan Lâm: “Trên con đường phía trước, còn phải nhờ hai vị tiên sinh tương trợ.”
Dáng vẻ của nàng không hề có sự nịnh nọt thấp hèn, mà rất khiêm tốn và chân thành.
Nàng cần nương nhờ quá nhiều người, quan chức Giang Đô hiện tại, những người trong phủ Thứ Sử, thậm chí cả binh lính dưới trướng, đều là những chỗ dựa trên con đường nàng đi.
Lạc Quan Lâm chậm rãi đứng dậy, nâng tay đáp lễ: “Đây là bổn phận của chúng ta, không đáng để đại nhân hành lễ thế này.”
Bên cạnh, Vương Nhạc cuối cùng cũng tỉnh lại, đứng dậy với giọng nói hơi nghẹn ngào: “Vọng Sơn nguyện vì đại nhân mà chém gai, diệt sói, cùng đại nhân đi trên con đường này!”
Lạc Quan Lâm quay đầu lại, trông thấy Vương Nhạc mắt ngấn lệ.
“…”
Vương Vọng Sơn, đã lớn tuổi thế rồi mà còn diễn như vậy sao?
Đây cũng là một trong những chiêu để củng cố sự sủng ái à?
Nhưng chiêu này quả thực rất hiệu quả, Thường Tuế Ninh thấy vậy, liền đích thân tiến tới đỡ Vương Nhạc đang cúi người hành lễ không nhúc nhích.
“Nếu đã có may mắn được tiên sinh ưu ái thế này, Tuế Ninh nhất định sẽ không phụ lòng tiên sinh.”
Nghe thấy lời này, mắt Vương Nhạc rơi một giọt lệ, hắn vội vã lấy tay áo lau đi.
“…” Lạc Quan Lâm im lặng quay đầu, không muốn nhìn thêm nữa.
Khi Thường Tuế Ninh ra khỏi nghị sự đường, Diêu Nhiễm mới bước tới hành lễ.
“Ngươi đã đi gặp chưa?” Thường Tuế Ninh hỏi.
Diêu Nhiễm đi theo sát Thường Tuế Ninh, cúi đầu nói nhỏ: “Ban đầu nói là hai thiếu niên, nhưng khi gặp mới biết, đứa lớn hơn lại là một cô nương.
Sau khi gặp thuộc hạ, nàng mới dám nói rõ tên thật — Nguyên Diễm, xuất thân từ Nguyên thị ở Lạc Dương.”
Nguyên thị ở Lạc Dương, gia tộc từng suýt bị Lý Hiến tiêu diệt.
Thường Tuế Ninh hiểu ra, trong đầu nàng hiện lên hình ảnh của một thiếu nữ tầm mười bốn, mười lăm tuổi.
“Thấy nàng không có vẻ gì nói dối, thuộc hạ đã để nàng cùng đệ đệ chờ ở cửa hông.
Không biết đại nhân có nhận ra người này không?”
Thường Tuế Ninh gật đầu: “Ta nhận ra.”
Lúc trước, khi cứu trợ ngoài thành Dĩnh Dương, nàng đã tình cờ cứu được Nguyên Diễm khi cô bé bị thuộc hạ của Lý Hiến truy đuổi.
Sau đó, cả nhà Nguyên thị bị giáng xuống làm thường dân, bị trục xuất khỏi Lạc Dương.
Nguyên Diễm từng nhờ Trịnh Triều gửi cho nàng một bức thư để tỏ lòng cảm tạ.
Lúc ấy, cô bé viết trong thư rằng mình sẽ cùng đệ đệ đi theo tộc nhân đến nơi ở mới…
Nhưng giờ đây sao lại tìm đến Giang Đô?
Chẳng lẽ gia tộc Nguyên thị đã gặp phải biến cố gì?
Thường Tuế Ninh nhanh chóng gặp Nguyên Diễm và đệ đệ.
“Nguyên Diễm bái kiến Thường Thứ Sử.”
Vừa thấy Thường Tuế Ninh, Nguyên Diễm lập tức kéo đệ đệ quỳ xuống, dập đầu trước mặt nàng.
Thường Tuế Ninh nhìn hai chị em quỳ lạy, ánh mắt dừng lại trên bàn tay phải mất hai ngón của cậu bé, rồi nói: “Không cần hành đại lễ, đứng lên đi, nói cho ta nghe lý do đến đây.”
Nguyên Diễm mặc một chiếc áo dài màu xám không vừa vặn, cải trang thành nam tử.
Do đã gầy đi rất nhiều, lại thêm làn da đen sạm, trong chưa đầy nửa năm, đôi mắt nàng đã không còn chút ngây thơ nào.
Chỉ nhìn qua cũng biết cô bé đã trải qua nhiều khổ cực.
Nguyên Diễm không lãng phí thời gian than vãn, chỉ thuật lại những gì mình đã trải qua một cách chân thực.
Gia tộc của nàng phần lớn là những người quen sống trong nhung lụa, hoàn toàn không thể chịu đựng nổi nỗi khổ khi di cư.
Trên đường đi, nội bộ thường xuyên xảy ra tranh cãi.
Vì dòng chính gần như bị tiêu diệt hoàn toàn, chỉ còn lại nàng và đệ đệ, nên nàng đã nhiều lần ra mặt để giải quyết mâu thuẫn.
Thế nhưng, những người đó lại không phục, thậm chí còn ghi hận nàng.
Khi họ dừng chân tại một thị trấn nhỏ do mưa lớn, vào một đêm, một người trong tộc đã lừa nàng ra khỏi nhà trọ và âm mưu đánh ngất nàng để bán đi.
May thay, đệ đệ của nàng tinh ý, kịp thời báo cho người trong tộc, nàng mới được cứu thoát.
Nhưng sau khi tỉnh dậy, kẻ đó lại không bị trừng phạt gì đáng kể.
Các trưởng bối trong tộc hoặc là im lặng, hoặc là bực bội trước sự “quá đáng” của nàng, còn lạnh lùng ném cho nàng một câu: “Tộc ta đã sa sút đến mức này, ngươi còn tưởng mình là đích nữ của Nguyên thị sao!”
Nguyên Diễm đột nhiên hiểu ra, những gia tộc sĩ tộc ngày trước giờ đây trong thời loạn thế, chẳng khác gì chuột qua đường, thường xuyên bị cướp bóc, bắt nạt và làm nhục.
Nàng và đệ đệ không thể đem lại bất kỳ sự giúp đỡ nào cho gia tộc, ngược lại còn trở thành gánh nặng.
Kẻ là gánh nặng thì không có quyền được ưu ái.
Sau lần đó, tộc nhân dường như xé toạc lớp mặt nạ cuối cùng.
Tình cảnh của nàng và đệ đệ ngày càng tồi tệ hơn.
Kẻ trẻ tuổi từng muốn bán nàng vì hai mươi lượng bạc cũng thường xuyên khiêu khích và trút giận.
Một lần, nàng và đệ đệ chỉ được chia nửa miếng bánh mốc.
Đệ đệ rất hiểu chuyện, ngược lại còn an ủi nàng rằng không lâu nữa họ sẽ đến nơi định cư mới, rồi mọi chuyện sẽ tốt đẹp hơn.
Có thực sự tốt đẹp hơn không?
Nguyên Diễm không nghĩ vậy.
Từ sau khi ông nội, cha mẹ qua đời, nàng và đệ đệ đã không còn nhà nữa.
Những tộc nhân còn lại không những không thể che chở cho hai chị em, mà còn ngày càng oán hận họ vì những quyết định sai lầm của cha và ông nội.
Nghĩ đến những điều đã nghe được trên đường, Nguyên Diễm cuối cùng đưa ra một quyết định, nàng muốn đến Giang Đô.
Đệ đệ nói: “A tỷ, nhưng ở đó có giặc Oa!”
Nàng đáp: “Nhưng ở đó cũng có Thường Thứ Sử.”
Vì vậy, nàng đã dẫn đệ đệ lén chạy trốn.
Không ai trong tộc truy đuổi họ.
Khó khăn thực sự chỉ đến trên đường tới Giang Đô.
Nguyên Diễm không nhắc đến những gian truân trên đường, chỉ một lần nữa rơi nước mắt, quỳ xuống trước Thường Tuế Ninh: “Ta chỉ biết qua loa vài chữ lớn, việc gì cũng nguyện làm, việc gì cũng có thể học!
Chỉ xin đại nhân cho ta và đệ đệ một nơi trú thân!”
